6. De verliefde professor
Over Jan van der Bildt (1709-1791)
Jan van der Bildt (1709-1791) is een Franeker instrumentenmaker die voor de universiteit werkt. Zijn telescopen zijn tegenwoordig wereldberoemd.
Als Jan weer eens een nieuwe telescoop test, kan hij vanaf het bolwerk zien hoe professor Petrus Camper een patiënt bezoekt op Klein Lankum. Bij toeval ziet Jan ook dat de dokter naderhand nog de vrouw van de patiënt een privéonderzoek geeft.
Enkele dagen later ontmoeten de instrumentenmaker en de arts elkaar op de universiteit en al snel gaat het gesprek over telescopen. Dan geeft Jan de hoogleraar het welgemeende advies om de volgende keer de gordijnen te sluiten, als hij weer eens een bezoek aan Klein Lankum brengt… Kort na het overlijden van de patiënt is Petrus Camper met diens weduwe Johanna Bourboom getrouwd.
Jan van der Bildt en zijn telescoop
Halverwege de 18e eeuw heeft de Franeker academie een bijzonder knappe instrumentenmaker in dienst: Jan van der Bildt. Jan is een timmermanszoon die zichzelf het vak van uurwerkmaker en lenzenslijper heeft geleerd. Hij is verantwoordelijk voor alle klokken en andere meetinstrumenten van de universiteit. Tegelijkertijd maamt Jan telescopen. Deze telescopen zijn vandaag de dag nog wereldberoemd.
Op een dag in het vroege voorjaar van 1755 heeft Jan weer één van zijn sterrenkijkers klaar. Hij wil het instrument gaan testen op het bolwerk. Dan loopt hij op straat de nieuwe hoogleraar geneeskunde, Petrus Camper tegen het lijf. Camper is begin dertig, hij is ongehuwd en hij is op weg naar een patiënt die even buiten de stad woont, op Klein Lankum. Tot aan de Harlingerpoort lopen de mannen samen op. Dan beklimt Van der Bildt het bolwerk en Camper wandelt verder; de stad uit.
De patiënt die Camper die dag bezoekt, is Doede Johannes Vosma. Vosma is burgemeester van Harlingen. Hij is in de zestig. Hij is stinkend rijk. Hij heeft een zwakke gezondheid en hij is getrouwd met een jonge en aantrekkelijke vrouw; Johanna Bourboom.
Misschien kunt u dus maar beter de gordijnen sluiten, als u binnenkort weer eens een bezoek aan de vrouw van de burgemeester brengt..
De professor onderzoekt zijn patiënt en hij schrijft hem enkele medicijnen voor. Maar daarna gaat Camper niet gelijk weer terug naar Franeker. Volgens de overlevering blijft hij eerst namelijk nog ‘enige tijd met mevrouw in een andere kamer’… Enkele dagen later spreken Camper en van der Bildt elkaar weer op de universiteit. Belangstellend vraagt de hoogleraar hoe de test met de telescoop is verlopen en van der Bildt reageert enthousiast. Trots vertelt hij dat hij met zijn nieuwe telescoop tot ruim voorbij Herbaijum kan kijken!
Dan bedenkt de instrumentenmaker iets en op vertrouwelijke toon voegt hij er aan toe: ‘Misschien kunt u dus maar beter de gordijnen sluiten, als u binnenkort weer eens een bezoek aan de vrouw van de burgemeester brengt..’
Ondanks de goede zorgen van professor Camper, is de oude burgemeester niet meer beter geworden. Kort na diens overlijden zijn Johanna en de jonge hoogleraar getrouwd. De affaire en het huwelijk zorgden voor zo’n grote rel, dat het stel naar Amsterdam verhuisde.
Deutsch
6. Der Professor in der Liebe
Jan van der Bildt (1709-1791) war Instrumentenbauer in Franeker, der für die Akademie arbeitete. Seine Teleskope sind heute weltberühmt. Als Jan erneut ein neues Teleskop testete, kann er vom Bollwerk aus sehen, wie Professor Petrus Camper einen Patienten in Klein Lankum besucht. Durch Zufall sah Jan auch, dass der Arzt anschließend die Frau des Patienten einer privaten Untersuchung unterzieht.
Ein paar Tage später trafen sich der Instrumentenbauer und der Arzt an der Akademie und schnell ging das Gespräch um Teleskope. Dann gab Jan dem Professor den gutgemeinten Rat, die Vorhänge zu schließen, wenn er Klein Lankum das nächste Mal besucht: Kurz nach dem Tod des Patienten heiratete Petrus Camper seine Witwe Johanna Bourboom.
ENGLISH
6. A professor in love
Jan van der Bildt (1709-1791) was a Franeker instrument maker, working for the academy. His telescopes are still world-famous. When Jan was testing a new telescope from the bulwark, he saw professor Petrus Camper visiting a patient at Klein Lankum. Completely involuntarily, Jan also observed how the doctor examined the patient’s wife in a very private way.
A few days later, the instrument maker and the doctor met at the academy. When the topic of their conversation floated to telescopes, Jan sincerely advised the professor to close the curtains, the next time he visited Klein Lankum. Shortly after the patient’s death, Petrus Camper married his widow Johanna Bourboom.