3. Planeten aan het plafond
Planeten aan het plafond
‘Eise, doe je planeten nou aan de kant!’ Pietsje klinkt geïrriteerd. ‘Ik heb je gevraagd je spullen op te ruimen en je zou Trijntje in de kinderstoel zetten! Je zei dat je nog even snel iets wilde afmaken.. Maar het eten staat nu al een half uur op de kachel te verpieteren!’
‘Ja, ja.. Ik doe het al..’ Met tegenzin begint Eise zijn spullen op te ruimen. De inktpot, de pen en het schaartje worden in de tafellade opgeborgen. Dan gaan de aantekeningen in de portefeuille met groene linten. De papieren cirkels en ringen tenslotte, worden zorgvuldig in een envelop gedaan.
De hele middag heeft Eise weer met zijn knipsels aan tafel zitten schuiven en draaien. Gelijk na het middageten had hij gezegd nog even iets te willen uitdenken. Maar vanaf het moment dat de spullen op tafel kwamen, is Eise niet meer van zijn plaats geweest. ‘Waarom maak je het jezelf toch ook zo moeilijk?’ had Pietsje hem gevraagd. Maar hij had enkel ‘Daarom’ geantwoord.
Eerst dacht Pietsje dat haar man een bescheiden tafelmodel wilde maken
Al maanden gebruikte Eise nu ieder vrij moment om de plannen voor zijn planetarium uit te werken. Eerst dacht Pietsje dat haar man een bescheiden tafelmodel wilde maken. Maar al snel was Eise begonnen over een voortdurend bewegend systeem; aangedreven door een staartklok.
Ook toen had Pietsje nog niet echt begrepen wat haar boven het hoofd hing. Ze had Eise gevraagd hoe dat dan zou moeten als de kinderen groter werden. Zij kon dat kwetsbare apparaat immers niet de hele tijd in de gaten gaan houden.. Maar tot haar schrik had Eise haar geruststellend aangekeken en gezegd: ‘Dat hoeft ook niet. Ik bouw alles in het plafond!’
Vol ongeloof had Pietsje uitgeroepen: ‘..Een hele sterrenhemel!? Hier.. In míjn kamer?’ En opnieuw had Eise haar doodkalm en in volle ernst geantwoord: ‘Nee hoor. Wees maar gerust. Alleen ons zonnestelsel maar. En een paar klokken..’
Inmiddels heeft Eise al zijn spullen van tafel gehaald. Nu bergt hij zijn papieren op in de voorkamer. Ondertussen zet Pietsje dochter Trijntje in de kinderstoel. Het eten staat op tafel en ze kijkt de kamer rond. Binnenkort is haar man klaar met zijn berekeningen. Hoe lang zal het nog duren voor hij de zaag in het plafond zet?
Deutsch
3. Eise Eisinga und die Planeten an der Decke
Eise Eisinga (1744-1828) war ein Wollkämmer und Amateurastronom in Franeker. Mit fünfzehn Jahren schrieb er ein Mathematikbuch mit über sechshundertfünfzig Seiten! 1774 behauptete ein anonymer Autor, dass die Welt bald untergehen würde. Einige Planeten würden am Himmel zu dicht zusammen kommen. Aufgrund ihrer Anziehungskraft würde die Erde aus ihrer Bahn geschleudert. Eise wußte jedoch, dass diese Geschichte Unsinn war. Deshalb baute er ein bewegliches Modell des Sonnensystems, um zu zeigen, wie es wirklich war. Es fiel auf, dass Eise kein einfaches Tischmodell baute. Er baute ein großes Planetarium in der Decke seines Wohnzimmers. Warum er das tat, ist unbekannt. Wir wissen auch nicht, wie seine Frau Pietsje auf diesen Plan reagiert hat.
ENGLISH
3. The planets on the ceiling
Wool comber and amateur astronomer Eise Eisinga (1744-1828) lived in Franeker. At the age of fifteen he wrote a book of over six hundred and fifty pages on mathematics. In 1774, an anonymous author claimed that two planets would come so close together in the sky that their gravity would throw the world out of orbit. Our planet would perish at short notice. Eise knew that this story was nonsense. To show how it really worked he built a moving model of the solar system. To him, a simple table-top model was not satisfactory: he constructed a large planetarium in the ceiling of his living room. Why he did this is unknown. Neither do we know how his wife Pietsje reacted to his project.